Kanun Yolları

Mahkeme tarafından verilen ara kararlar ile yargılamayı bitiren nihai kararların hukuka uygun olmadığını düşünmeniz halinde kararın bir kere daha aynı mahkeme ya da üst mahkeme tarafından gözden geçirilmesini sağlayan çeşitli usuller bulunmaktadır. Bu usüllere kanun yolları denmektedir.

Verilen kararların sonunda ilgili karara karşı hangi kanun yoluna başvurabileceğiniz ve başvuru usulünün gösterilmesi kanuni bir zorunluluktur.

1.İtiraz

İtiraz kural olarak, hakim kararlarına karşı gidilebilen bir yoldur. Bununla birlikte kanunun gösterdiği hallerde mahkeme ara kararlarına karşı da itiraz yoluna gidilebilir. Tutuklama, hükmün açıklanmasının geri bırakılması gibi kararlara karşı bu yola başvurulabilir.

Özel olarak süresi öngörülenler dışında, hâkim veya mahkeme kararlarına karşı itiraz, ilgililerin kararı öğrendiği günden itibaren 7 gün içinde yapılmalıdır. Başvuru dilekçe ile yapılabileceği gibi beyanın tutanağa geçirilmesi suretiyle de yapılabilir.

Taraflar, kararın itirazen incelenmesinde hukuki yararı bulunan kişiler ve Cumhuriyet savcısı bu yola başvurabilir.

İtiraz yoluna başvurulması kendiliğinden kararın uygulanmasını durdurmaz. İtirazı inceleyen mercii kararın icrası konusunda da ayrıca karar verebilir.

2. İstinaf

İlk derece mahkemeleri tarafından verilen kararların Bölge Adliye Mahkemeleri tarafından tekrar incelemeye tabi tutularak karar verilmesi usulüne istinaf adı verilir. 

İstinafta ilk derece mahkemesinin kararını hem hukuksal hem de maddi yönden denetlenmektedir. 

İstinaf başvurusunun yerinde olması halinde istinaf mahkemesi kural olarak ilk derece mahkemesinin kararını kaldırır ve olay hakkında bizzat karar verir. 

Davaya katılmış olmanız koşuluyla ilk derece mahkemesinin vermiş olduğu hükmün açıklanmasından itibaren 7 gün içinde hükmü veren mahkemeye bir dilekçe vererek veya zabıt kâtibine bir beyanda bulunarak istinaf isteminde bulunabilirsiniz. Bu durumda beyanınız tutanağa geçirilir ve tutanak hâkime onaylattırılır.

 

3. Temyiz

Davaya katılmış olmanız koşuluyla Bölge Adliye Mahkemesinin mahkemenin vermiş olduğu kararın hukuka aykırı olduğunu düşünmeniz durumunda hükmün açıklanmasından itibaren 15 gün içinde hükmü veren mahkemeye bir dilekçe vererek veya zabıt kâtibine bir beyanda bulunarak temyiz isteminde bulunabilirsiniz.  Bu durumda beyanınız tutanağa geçirilir ve tutanak hâkime onaylattırılır.

Bölge adliye mahkemelerinin vermiş olduğu tüm kararlar için temyiz yolu açık değildir. Aşağıda temyizi mümkün olmayan kararlar sıralanmıştır;

1.İlk derece mahkemesinden verilen 5 yıl veya daha az hapis cezası ile adli para cezalarına karşı istinafa gidildiyse ve başvuru esastan reddedildiyse temyize gidilemez.

2.İlk derece mahkemesinden verilen 5 yıl veya daha az hapis cezasını arttırmayan istinaf kararına karşı temyize gidilemez.

3.İlk derece mahkemesi tarafından verilen hapis cezasından çevrilen seçenek yaptırımlara ilişkin kararlara karşı istinaf mahkemesince verilen kararlar ve esastan red kararlarına karşı temyize gidilemez.

4.İlk derece mahkemelerinin görevine giren ve kanunda üst sınırı iki yıla kadar hapis cezasını gerektiren suçlar ve bunlara bağlı adli para cezalarına ilişkin istinaf kararlarına karşı temyize gidilemez.

5.İlk derece mahkemesince adli para cezasını gerektiren suçlara ilişkin kurulan hükme karşı verilen her türlü bölge adliye mahkemesi kararına karşı temyize gidilemez.

6.Yalnızca eşya ve kazanç müsaderesine veya bunlara yer olmadığına ilişkin ilk derece mahkemesi kararları ile ilgili olarak istinaf mahkemesince verilen esastan red kararlarına karşı temyize gidilemez.

7.İlk derece mahkemesinden verilen 10 yıl veya daha az hapis cezası ile adli para cezası gerektiren suçlarda beraat kararlarına karşı istinafa gidildiyse ve başvuru esastan reddedildiyse temyize gidilemez.

8.İlk derece mahkemesi tarafından verilen düşme, ceza verilmesine yer olmadığı ve güvenlik tedbirlerine ilişkin kararlara karşı istinaf mahkemesince verilen bu tür kararlar veya başvurunun esastan reddine ilişkin kararlar temyiz edilemez.

9.Yukarıda sayılan sınırlar içinde kalmak koşuluyla aynı hükümde, cezalardan ve kararlardan birden fazlasını içeren istinaf kararlarına karşı temyiz yoluna gidilemez.

Temyiz incelemesi sonunda red, bozma, düzeltme, düşme kararları verilir. İstinaf mahkemesinin temyiz edilen kararının Yargıtay’ca uygun bulunması halinde temyiz isteminin esastan reddine karar verilir. 

Temyiz edilen hükümde kanunda yer alan hukuka aykırılıklar olması halinde bozma kararı verilir ve bozma sebepleri ayrıca gösterilir. Mahkemenin son kararını bozmayıp onun yerine geçerek hukuka uygun son kararı verdiğinde de düzeltme söz konusu olacaktır. 

Zamanaşımı gibi bir düşme nedeninin saptanması halinde ise düşme kararı verilebilmektedir.

 

Kanun yararına bozma; Hakim tarafından veya mahkemelerden verilen ve istinaf/temyiz incelemesinden geçmeksizin kesinleşen karar ve hükümlerde hukuka aykırılık olduğunun öğrenilmesi halinde Adalet Bakanlığı tarafından Yargıtay'ın ilgili dairesince hükmün bozulması için Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı’na başvurulabilir.

Yargılamanın yenilenmesi; Mahkeme tarafından verilen bir hüküm kesinleştikten sonra hükme dayanak teşkil eden delillerin, belgelerin sahteliğinin ortaya çıkması, mahkeme kararının sonradan ortadan kaldırılması gibi verilen hükmü temel dayanaktan yoksun bırakan durumların ve yeni delillerin ortaya çıkması halinde ilgili mahkemeye başvurabilirsiniz. İstisnai bir kanun yolu olan yargılamanın yenilenmesine ancak kanunda yazan haller söz konusu ise başvurulabilir.