Sigorta sözleşmelerinden ve bunlarla ilişkili bir takım hukuki meselelerden doğan uyuşmazlıkların çözümü amacıyla yapılan başvuruları değerlendiren komisyona sigorta tahkim komisyonu denir. Aslında bu komisyon, sanki mahkemeymiş gibi uyuşmazlığa ilişkin hüküm verir ve hükmü mahkeme kararı etkisine sahiptir.
Sigorta Tahkim Komisyonu, 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu madde 30 düzenlemesi ile Türkiye Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliği nezdinde kurulmuştur.
Ayrıca 26616 Resmi Gazete sayılı Sigortacılıkta Tahkime İlişkin Yönetmelik düzenlemesi sigorta tahkimine ve Sigorta Tahkim Komisyonu başvurusuna ilişkin detayları içerir. Yani sigorta tahkim komisyonu nedir denildiği zaman tüm bunlara birlikte bakılmalıdır.
Belirtmemiz gerekir ki sigortacılık tahkimi zorunlu bir yol değildir. İsteğe bağlı başvurulan bir usuldür. Ancak klasik anlamda tahkimden farklı olarak burada uyuşmazlığı çözecek olan hakemleri taraflar belirlemez, Sigorta Tahkim Komisyonu belirler.
Peki bir sigorta uyuşmazlığında hangi yol seçilmelidir? Bunu belirlemek için somut olayın deneyimli sigorta avukatları ile birlikte değerlendirilmesi gerekir.
Tahkimin daha kısa sürede sonuçlanması, masraflarının daha düşük olması, hakemlerin sigorta hukuku uzmanı olması, belirli bir sınıra kadar kesin kararların söz konusu olması vs. gibi hususlar genellikle Sigorta Tahkim Komisyonu başvurusuna yönelme nedenleridir.
Ancak bu yolun bir takım eksikleri de yok değildir. Dolayısıyla değerlendirmenin doğru yapılması önemlidir.
Hangi Hallerde Sigorta Tahkim Komisyonuna Başvuru Yapılır?
Sigortacılık Kanunu madde 30/13 hükmü açıkça sigorta tahkim komisyonuna başvuru yapmadan önce sigorta şirketine gerekli başvurunun yapılmış olması gerektiğini söyler. Ayrıca sigorta kuruluşu bu kişinin talebini tamamen veya kısmen redddetmiş yahut cevapsız bırakmış olmalıdır. Bu cevapsız bırakma süresi 15 gündür.
Sigorta uyuşmazlıklarında tahkim komisyonuna başvuru yapılabilecek hallere örnek vermemiz gerekirse; trafik kazası sonucunda talep edilecek bir çok zarar kalemi vardır. Bunlardan birisi de araç değer kaybıdır. Bununla ilgili Sigorta Tahkim Komisyonuna başvurmak mümkündür. Konu ile ilgili detaylı bilgiyi ‘araç değer kaybı’ başlıklı yazımızda değerlendirdik.
Genel olarak sigorta tahkim komisyonuna başvuru şartları şu şekilde toparlamamız mümkündür:
| |
Sigorta Tahkim Komisyonuna Başvuru Şartları |
| 1. Şart |
Sigorta şirketine taleplerin belgeleri ile yöneltilmiş olması |
| 2. Şart |
Şirketin 15 gün içerisinde bunu cevaplamamaması (bazı özel hallerde 8 gün) |
| 3. Şart |
Cevaplasa da talebin tamamını reddetmesi |
| 4. Şart |
Tamamını reddetmese de bir kısmını reddetmesi |
| 5. Şart |
Başka bir yargı veya hakem yoluna başvurulmamış olması |
Hangi Hallerde Sigorta Tahkim Komisyonuna Başvuru Yapılamaz
Yukarıda 5. şart olarak uyuşmazlıkla ilgili başka bir yargı ve hakem yoluna başvurulmamış olmayı saydık. Bu aslında hangi halllerde sigorta tahkim komisyonuna başvurulamaz sorusunun cevabıdır.
Sigortacılık Kanunu madde 30/14 hükmü uyarınca; mahkemeye yahut Tüketici Hakem Heyetine intikal etmiş uyuşmazlıklardan ötürü Sigorta Tahkim Komisyonuna başvuru yapılamaz. Çünkü tüm bu merciilerin vereceği kararın etkisi aynı olacaktır.
Ayrıca Sigorta tahkim sistemine üye olmamış bir kuruluş yahut konusu sigorta olmayan bir uyuşmazlıktan ötürü de sigorta tahkim komisyonu başvurusu yapılamaz.
Kimler Sigorta Tahkim Komisyonuna Başvuru Yapabilir?
Sigorta tahkim komisyonu başvurusunu sigorta ettiren veya sigortadan menfaat sağlayan kişiler yapabilir. Bu şartların ve sigorta şirketinin yukarıda saydığımız koşulları sağlıyor olması gerekir. İlgili sigorta şirketinin tahkim sistemine üye olması durumunda sigorta sözleşmelerinde tahkim yolu öngörülmemiş olsa bile taraflar tahkime başvurabilir.
Başvuru Nasıl Yapılır?
Sigortacılıkta Tahkime İlişkin Yönetmelik madde 16 düzenlemesi tahkim başvurusunu ve işleyişinin nasıl olacağını kurallara bağlar. Buna göre tahkim için;
- Sigorta Tahkim Komisyonunun merkezine
- Başvuru yapan kişinin ikametgahının bulunduğu yerdeki büroya
- Rizikonun (tehlike riskinin) gerçekleştiği yerdeki büroya
bu saydıklarımızdan birisine başvuru yapılır. Başvuruda aşağıda sayacağımız belgelerin bulunması gerekir. Aksi halde başvuru kabul edilmez.
ÖNEMLİ: Esasen Sigorta Tahkim Komisyonuna başvuru, kişinin yaşanan olayda hakkı olduğunu düşündüğü alacağı elde etmesi talebiyle açılır. Burada kişinin haklarını bilmesi çok önemlidir. Alacağın hesaplanlası, olayın ve sözleşmenin kanuni zeminde yorumlanması vs. çok önemli işlerdendir. Bu nedenle muhakkak tecrübeli sigorta avukatlarından yardım alınarak hareket edilmelidir.
Başvuru Bizzat mı Yapılmalıdır?: Başvuru bizzat veya vekil ile yapılabilir. Ancak bu başvuruların bizzat yapılmasındansa avukat vekaleti ile yapılması önerilir. Çünkü kurulun işleyişi, gerekli ön hukuki zeminin oluşturulması, taleplerin kanuna ve sözleşmeye dayalı olarak yapılabilmesi adına sigorta avukatı önemlidir.
Yabancı Para Birimi ile Talepte Bulunulabilir mi?: Sözleşmede taraflar arasında yabancı para birimi ile anlaşma sağlanmış olabilir. Bu tür durumlarda uyuşmazlığın konusu da yabancı para birimi üzerinden belirlenebilir. Ancak bu sefer başvuru ücretinin de yabancı para birimi üzerinden hesaplanıp TL karşılığının yatırılması gerekir. Başvuru ücretinden yukarıda bahsettik.
Sigorta Tahkim Komisyonuna Başvuru Masrafları
Sigorta tahkim komisyonuna başvurunun cüz’i miktarda masrafı vardır. Başvuru sırasında başvuru ücreti ödenir. Bunun haricinde yargılama sonunda, yargılama boyunca yapılan tebligat giderleri, masraflar vs. söz konusu olur. Bunlar da süreçte haksız çıkan tarafa yükletilir.
Avukat ile müvekkil arasında ücret serbest şekilde belirlenir. Genellikle Baronun her sene güncellediği liste etrafına şekillenir ve somut olayın özelliklerine göre ücrette artırıcı veya azaltıcı unsurlar söz konusu olabilir.Sigorta Tahkim Komisyonu Avukatlık Ücreti: Sigorta tahkim başvurusu avukat vekaleti ile yapılmak zorunda değildir. Ancak aşağıda da bahsedeceğimiz üzere sürecin avukat yardımı ile sürdürülmesinde yarar vardır. Böyle olursa sigorta tahkim komisyonu vekalet ücreti söz konusu olur.
Sigorta Tahkim Komisyonu Başvuru Süresi
Sigorta tahkim komisyonuna başvuru için öngörülmüş bir süre yoktur. Sigorta tahkim komisyonu başvuru süresi, ilgili olaya göre genel hükümler kapsamında değişebilir. Borçlar Hukukunda genel zamanaşımı süresi 10 yıldır.
Yukarıda da belirttiğimiz üzere sigorta kuruluşuna başvuru yapılmış olmalı ve 15 gün içerisinde cevap verilmemiş olmalıdır. Bu durumda başvurudan 15 gün geçtikten sonra her zaman sigorta tahkim başvurusu yapılabilir.
Eğer 15 gün geçmeden kuruluş talebi reddetmiş yahut küsme reddetmiş olursa 15 günü beklemeden sigorta tahkimine başvurulabilir.
Başvuruda Gerekli Evraklar
Sigorta tahkim komisyonu başvurusunda asgari bir takım belgeler gereklidir. Bunların haricinde bazı ek unsurlar da yarayışlı olacaktır. Şu şekilde özetleyebiliriz:
| |
Sigorta Tahkim Başvurusu Gerekli Belgeler |
| 1. |
Sigorta tahkim komisyonu başvuru formu (eksiksiz ıslak imzalı) |
| 2. |
Başvuru sahibinin kimlik fotokopisi |
| 3. |
Olayın ve taleplerin hukuki dayanakları ile yer aldığı dilekçe |
| 4. |
Mevcut ise sigorta sözleşmesi – poliçesinin bir örneği |
| 5. |
Olaya ilişkin kanıt, rapor, görüntü dosyası vs. her türlü ispat aracı |
| 6. |
İspat unsuru olmasa da uyuşmazlığa ilişkin her türlü bilgi ve belge |
| 7. |
Sigorta şirketine başvuru yapıldığına, talebin cevapsız kaldığına veya reddedildiğine dair belge |
| 8. |
Başvuru ücretinin yatırıldığına ilişkin makbuz |
| 9. |
Avukat vekaleti ile yapılan başvurularda vekaletname (özel yetki içermelidir), vekalet suret harç makbuzu ve baro pulu |
Esasen sigorta tahkim komisyonu başvuru formunda olayın özet olarak anlatılacağı kısım vardır. Ancak bu, hak arama bakımından yeterli olmaz. Bu nedenle başvuru formu ile birlikte taleplerin yer aldığı bir dilekçenin sunulması gerektiğini söylüyoruz. Burada kuruluştan alınan cevabın neden talepleri karşılamadığı vs. izah edilmelidir.
Sigorta Tahkim Komisyonu Yargılama Usulü
Sigorta tahkim komisyonunda yargılama (inceleme) usulü, Kanunun 30. Yönetmeliğin 16. maddelerinde yer almaktadır. Uygulamadaki işleyişle birlikte bu düzenlemeleri birlikte değerlendirdiğimiz zaman Sigorta Tahkim Komisyonu Yargılama Usulünü şu şekilde izah edebiliriz:
- Komisyona yapılan başvuru ilk olarak raportörler tarafından değerlendirilir. İlk başvuruda uyuşmazlığın hayat sigortası mı yoksa hayat dışı sigortalar arasında mı yer aldığına bakılarak ilgili raportöre dosya gönderilir.
- Eğer büroya başvuru yapılmışsa büro bünyesindeki raportör ilk incelemeyi yapar. Ön incelemede raportörün inceleyeceği iki husus vardır. Şöyle ki:
| Ön İncelemede İlk Raportör İncelemesi |
| Sigorta kuruluşuna gerekli başvuru yapılmış mı, 15 günlük süre beklenmiş mi, sigorta şirketi talebi kısmen/tamamen reddetmiş mi |
Uyuşmazlık mahkemeye, tahkime veya Tüketici hakem heyetine intikal etmiş mi |
- Bu ön inceleme aşamasında eğer Sigorta Tahkim Komisyonuna başvuru şartları oluşmadığı anlaşılırsa bu durum başvurusuyla bildirilerek başvuru ücretinin %90’lık kısmı iade edilir. Raportör henüz incelemeye başlamadan başvurudan vazgeçilirse de ücretin %90’lık kısmı iade edilir.
- Bunun ardından raportör gerekli bilgi ve belgelerin dosyada olması gerektiği gibi yer alıp almadığını inceler. Eğer uyuşmazlığın bilgi ve belge eksikliğinden kaynaklandığı anlaşılırsa raportör taraflara bilgi vererek dosyayı kapatır. Bu ihtimalde başvuru ücretinin %50’lik kısmı iade edilir.
- Raportör dosyaya ilişki incelemesini 15 günlük süre içerisinde tamamlamak zorundadır. Ön incelemede sonuçlanmayan başvurular için raportörler rapor hazırlar.
- Buradan sonra dosya artık hakemdedir. Komisyon öncelikle uyuşmazlığın çözümü için heyet oluşturmaya gerek olup olmadığını inceler. Eğer uyuşmazlık değeri 15 bin TL ve üzerinde ise heyet oluşturulmak zorundadır. Burada en az 3 kişilik hakem heyeti kurulur. Eğer listede hukukçu varsa en az 1 hukukçu bu 3 kişilik heyette yer alır.
- Hakem heyeti oluşturulduktan sonra bu durum ve kimlerin hakem olduğu taraflara bildirilir.
- Tarafların açıkça sürenin uzanabileceği konusunda anlaşmamış olması ihtimalinde hakem incelemesi en geç 4 ay içerisinde sonuçlandırılır.
- Hakemler bu süre içerisinde teknik bilgi gerektiren meselelerde bilirkişi incelemesi yaptırabilir.
- Heyet kararı çoğunluk oyu ile verir. Eğer 4 ay içerisinde karar verilemezse uyuşmazlık görevli ve yetkili mahkemeye taşınır. Uyuşmazlığın mahkemeye taşınması, komisyon müdürü tarafından yapılır.
Burada mahkeme aşamasına ilişkin değerlendirme yapmayacağız. Uygulamada genel olarak 4 aylık süre içerisinde uyuşmazlık çözülmekte yahut taraflar arasında süre uzamasına ilişkin anlaşma sağlanmaktadır. Hakem heyetinin kararından sonra buna itiraz imkanı doğar. Bunun aydınlılarına aşağıda değineceğiz.
Ne Kadar Sürede Sonuçlanır?
Yukarıda bir takım süreler belirttik. Bunlar genel nitelikli kurallardır. Bu süreler ihtimallere göre değişebilir. Somut olayın özelliklerine, olaya, uyuşmazlık noktasına, uyuşmazlık değerine, tarafların ve komisyonun durumuna, bilirkişiye vs. duruma göre süre azalabilir veya artabilir.
Belirtmemiz gerekir ki sürecin avukat yardımı ile takip edilmesi zamansal olarak olumlu sonuç doğuracaktır. Genel olarak yukarıda bahsettiklerimiz çerçevesinde aşağı yukarı bir süre söylememiz gerekirse:
| |
Sigorta Tahkim Süresi |
| Sigorta tahkimine başvuru |
Sigorta şirketine başvurduktan 15 gün sonra |
| Raportörlerin ilk incelemesi |
Sigorta tahkim komisyonuna başvurudan sonra 15 gün |
| Hakem incelemesi |
Taraflar sürenin uzanabileceği konusunda anlaşmamışsa 4 ay |
| Kararın taraflara tebliği |
Hakem heyetinin kararının müdüre verilmesinden sonra 3 iş günü |
| Hakem kararına itiraz |
Kararın tebliğinden sonra 10 iş günü |
| İtiraz hakem heyeti incelemesi |
İtirazın ardından 2 ay |
Sigorta Tahkim Komisyonu Başvuru Takibi
Sigorta tahkim komisyonuna başvuru yaptıktan sonra bunun takibi online sistem üzerinden verilen şifre ile yapılabilmektedir. Ancak burada yalnızca sürecin hangi aşamada olduğu görülmektedir. Bunun haricinde kişiye yapılacak olan tebligatlar adrese posta yolu ile yapılacaktır.
Eğer süreç avukat vekaleti ile takip edilirse avukatların UYAP sistemi üzerinden gerekli evraklar e-tebligat yolu ile tebliğ edilmektedir. Belirtmemiz gerekir ki sürecin deneyimli avukatların yardımı ile takip edilmesi en sağlıklısıdır.
Komisyondan Bilgi Talep Etme
Sigorta tahkim komisyonu kişilere; başvuru prosedürü, gerekli belgeler, sürecin nasıl işlediği vs. konularda bilgilendirme yapmaktadır. Ancak somut olaya ilişkin hukuki yönlendirme, bilgilendirme, danışmanlık, yardım gibi işlemler yapamazlar. Çünkü Sigortacılık Kanunu madde 30/19 düzenlemesi uyarınca Sigorta Tahkim Komisyonunun tarafsızlık yükümü vardır.
Tarafsızlık ilkesine aykırı hareket eden raportörler ve hakemler hakkında ciddi yaptırımlar bulunur. Esasen bu tür hukuki yardımlar kanun gereği yalnızca avukatlar tarafından verilebilir. Ayrıca bu tür bir hukuki yardım, güncel kanun takibi, yargılama tecrübesi ve hukuk bilgisi gerektirir. Bu nedenle hukuki yardımın deneyimli sigorta avukatlarından alınması gerekir.
Hakem Heyetinin Tarafsızlığından Şüphe Edilirse Ne Yapılabilir?
Hakem heyetlerinin kimler olduğu taraflara tebliğ edilir. Bu isimler üzerinden veya yaşanan herhangi bir olaydan ötürü hakemin tarafsızlığından şüphe duyulursa hakemin reddi söz konusu olur. Bu hak red sebebinin öğrenilmesinden itibaren 15 gün içinde yazılı olarak kullanılmalıdır. Hakemin reddedilebileceği haller şunlardır:
| |
Hakemin Reddedilebileceği Haller |
| 1. |
Hakem taraflardan birine öğüt vermiş – yol göstermişse |
| 2. |
Hakem taraflardan biri hakkında üçüncü kişiler önünde görüş bildirmişse |
| 3. |
Hakem o olayla ilgili başka bir görev de almış ise |
| 4. |
Hakemin taraflardan biri ile 4. dereceye kadar yansoy akrabalığı varsa |
| 5. |
Hakem ile taraflar arasında bir dava veya düşmanlık varsa |
| 6. |
Hakemin tarafsızlığından şüphe edilecek önemli sebepler varsa |
Ayrıca hakemin kesin surette o davaya bakamayacağı haller vardır. Bu hallerde hakem kendisi de bizzat çekilmek zorundadır. Taraflar da bunu ileri sürebilir. Bu haller şunlardır:
| |
Hakemin Davaya Bakamayacağı Haller |
| 1. |
Hakemin kendisi ile ilgisinin olduğu davada |
| 2. |
Evlilik bağı sona ermiş olsa bile eşinin davasında |
| 3. |
Kendisi veya eşinin altsoy veya üstsoyunun davasında |
| 4. |
Kendisi ile arasında evlatlık bağı bulunanın davasında |
| 5. |
Üçüncü dereceye kadar kan veya kayın hısımlarının davasında (evlilik bağı kalksa bile) |
| 6. |
Nişanlısının davasında |
| 7. |
İki taraftan birinin vekili, vasisi, kayyımı veya yasal danışmanı olduğu davada |
| 8. |
Tahkim sırasında, yönetiminde bulunduğu tüzel kişiye ait uyuşmazlıklarda |
| 9. |
Hakemin tarafsızlığını engelleyebilecek diğer benzer hallerde |
Sigorta Tahkim Komisyonu Başvuru Sonucu
Yukarıda bahsettiğimiz inceleme sonucunda heyet kararını verecektir. Karar komisyon müdürü tarafından taraflara tebliğ edilir. Tahkim başvurusu sonucunda;
- Başvuran kişinin talebi tamamen reddedilebilir
- Kısmen red kısmen kabul edilebilir
- Tamamen kabul edilebilir.
Belirtmemiz gerekir ki kesinleşen tahkim kararı ilam niteliğindedir. Yani etkisi mahkeme kararı gücündedir. Yarımca hakem kararına itiraz da mümkündür. Şimdi bunun ayrıntısına değineceğiz .
Sigorta Tahkim Komisyonu Kararına İtiraz
Sigorta Tahkim Komisyonunda verilen karar itiraz imkanı, uyuşmazlığın miktarına bağlıdır. Bunu şöyle izah etmemiz gerekirse;
| |
Heyet Kararına İtiraz |
İtiraz Heyet Kararını Temyiz |
| 5 bin TL altında |
Edilemez |
Edilemez |
| 5 bin TL – 40 bin TL arasında |
Edilebilir |
Edilemez |
| 40 bin TL ve üzerinde |
Edilebilir |
Edilebilir |
Tablodan da anlaşıldığı üzere eğer uyuşmazlık bedeli 5 bin TL’nin altındaysa sigorta tahkiminde verilen karar kesindir. Yani buna ne hakem heyetine itiraz edilebilir ne de temyize gidilebilir.
Eğer 5 ile 40 bin TL arasında bir uyuşmazlık bedeli söz konusu ise bununla ilgili gene hakem heyetine ama bu sefer itiraz hakem heyetine itiraz edilebilir. 40 bin TL üzerinde bir uyuşmazlık söz konusu ise bu sefer itiraz hakem heyeti kararının temyiz incelemesine taşınması dahi mümkündür.
Peki itiraz hakem heyeti nedir? Şöyle ki, hakem heyeti kararı taraflara tebliğ edildikten sonra 10 gün içerisinde bu karara itiraz etme hakkı doğar. İtiraz süresi her bir taraf için tebliğ edildiği tarih esas alınarak ayrı ayrı hesaplanır ve sürelerin kaçırılması halinde itiraz kabul edilmez. İtiraz süresi içerisinde itiraz dilekçesinin de komisyona ulaşması gerekir.
İtirazda itiraz başvuru formu doldurulur, itiraz gerekçesi gene bir dilekçede hukuki dayanakları ile izah edilir. Burada da itiraz başvuru ücreti söz konusudur. İtiraz ücreti, ilk başvuru ücreti ile aynıdır. Uyuşmazlığın miktarına göre değişmekte ve aynı miktardadır. Usulü hatalarda ücret iadesi de gene ilk başvurudaki kurallar gibidir. Bunlara yukarıda değindik.
Komisyon 3 kişilik itiraz hakem heyeti kurar. Bu heyet 2 aylık süre içerisinde tekrar inceleme yapar ve kararını verir. Ardından karar komisyona bildirilir. Eğer uyuşmazlık bedeli 40 bin TL ve üzerinde ise bu sefer temyize gitme hakkı doğar. Bununla ilgili olarak ‘temyiz nedir’ başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.
Tahkim Kararının İcrası
Hakem kararına itiraz edilmediği takdirde artık o karar kesinleşir ve icra edilebilir hale gelir. Yani icra kanalı ile cebren tahsil edilebilir. Burada ilamlı icra yoluna gidilir. Çünkü hakem kararı ilam hükmündedir.
Yurt genelinde herhangi bir icra dairesi kanalı ile icra takibi yapılabilir, ilgili sigorta şirketinin malvarlığı üzerinde haciz konulabilir yahut bank hesaplarına başvurulabilir.
Burada icra hukuku kuralları çerçevesinde en hızlı tahsil nasıl olacaksa somut olay değerlendirilerek hareket edilmelidir. Eğer karara itiraz edilirse bu itiraz kararın icrasını durdurur. Yani bu sefer itiraz sonuçlanana kadar beklenir.
Başvuru ve Sonrasında Dikkat Edilmesi Gerekenler
Yukarıda sigorta tahkim komisyonu nedir, sigorta tahkim komisyonu başvurusu ile ilgili süreç nasıldır bunlara değindik. Genel olarak kanunda yer alan kurallara ve uygulamadaki işleyişe göre merak edilen soruları cevapladık.
Ancak bilinmesi gerekir ki süreç çoğu zaman bu kadar yalın olmaz. Somut olaya etki eden farklı meselelerin mevzuatın farklı noktalarına temas etmesi söz konusu olabilir. Süreç içerisinde ön hukuki hazırlık yapmak, bir takım hukuki problemleri gidermek gerekebilir.
Bunlara bağlı olarak yapılan hata ve ihmaller kişiyi haklı iken haksız konuma düşürebilir. İşte bu tür bir ortamın yolunu kapatmak adına deneyimli sigorta avukatları ile çalışmakta yara vardır.